فلفل گلخانه ای : 3 مرحله کاشت، داشت و برداشت

فلفل گونه ­ای از جنس Capsicum و از خانواده Solanaceae است. فلفل جز اولین گیاهانی بوده که 10 تا 12 هزار سال قبل در نیمکره غربی زمین اهلی شده است. حداقل 5 گونه فلفل در جهان مورد کشت و کار قرار می­ گیرد. فلفل سرشار از عناصر معدنی به ویژه پتاسیم و ویتامین­ ها است. مصرف 100 گرم فلفل در روز، می ­تواند 100 درصد نیاز روزانه یک فرد به ویتامین C را برطرف کند. قاره آسیا با تولید 75 درصد از کل تولید فلفل سبز جهان، مقام اول در این زمینه را به خود اختصاص داده است.

گیاهشناسی

فلفل از نظر گیاهشناسی گیاهی روز کوتاه و خودگشن بوده و گل دهی و تشکیل اولیه میوه در روز­های کوتاه انجام می­شود. فلفل گیاهی چند ساله و چوبی است؛ که به صورت یک ساله در نواحی معتدل کشت می­ شود. بیشتر گونه­ ها ارتفاعی معادل 60 تا 120 سانتی­متر دارند. عمق ریشه در خاک­ های سبک ممکن است به 90 متر نیز برسد؛ اما ریشه­ های متراکم در عمق 60 سانتی ­متری زیر طوقه گسترش می ­یابند. برگ­ های گیاه به شکل تخم مرغی تا کشیده و سطح آنها مسطح و بدون کرک است. برگ ­ها به صورت متناوب روی ساقه قرار دارند و در انواع فلفل شیرین نسبت به فلفل ­های تند بزرگ­تر هستند.

تندی و طعم فلفل

تندی فلفل به دلیل یک نوع ماده به نام کپسایسین است. کپسایسین تقریباً بی طعم و بی­ بو است و از نظر فیزیولوژیک به عنوان یک ماده سوزش آور شناخته می­ شود. مقدار تندی فلفل با واحدی به نام اسکویل حرارتی سنجیده می ­شود که در فلفل شیرین مقدار آن صفر و در برخی فلفل ­های خیلی تند به 80  هزار واحد می ­رسد. اگرچه این واحد مشخصه هر رقم محسوب می ­شود ولی شرایط  محیطی و مرحله رسیدگی بر آن موثر است. جدای از تندی عطر و طعم فلفل به حضور مقدار کمی از چند ماده معطر دیگر نیز وابسته است. این ترکیبات طعم دهنده در ارتباط با رنگ دانه ­های کارتنوئید هستند. ترکیبات طعم دهنده در بخش دیواره بیرونی میوه قرار دارند.

کاشت

ترجیح اکثر کشاورزان این است که فلفل را در گلخانه کشت و سپس نشا­ها را به زمین اصلی منتقل کنند. کاشت مستقیم بذر به دلیل گران بودن بذر هیبرید، کنترل علف­ های هرز و دشوار  و گران بودن تهیه بستر کاشت مناسب، مورد توجه کشاورزان نیست. همچنین بذر فلفل به دلیل کوچک بودن ممکن است در عمق مناسب قرار نگیرند و با آب شسته شوند.

تولید نشاء فلفل

تولید نشاء و انتقال آن به زمین اصلی، موجب کاهش بذر مصرفی، استقرار بهتر گیاه، عدم نیاز به تنک کردن و کاهش آب مورد نیاز برای جوانه زنی می­ شود. پرورش نشاء 40 تا 50 روز قبل از کاشت اصلی انجام می­ شود. تولید نشاء می­تواند داخل گلخانه یا تونل­ های پلاستیکی باشد. بعضی از کشاورزان بخشی از مزرعه را به تولید نشاء اختصاص می­ دهند که به دلیل عدم کنترل ناقص بیماری­ ها و عدم توانایی در کنترل دما کمتر مورد توجه است. نشاء فلفل نسبت به گیاهان دیگر، رشد کندی دارد و برای حمل و نقل راحت نیاز به یک فاصله زمانی 5 تا 7 هفته­ ای دارد. بهترین دما برای جوانه زنی بذر فلفل 26/5 درجه سانتی­گراد است. نوسانات دمایی باعث تاخیر در جوانه زنی می ­شود.

انتخاب رقم

ارقام بر اساس پتانسیل عملکرد، کیفیت، بازار پسندی، مقاومت به بیماری­ ها و طول دوره رشد متفاوت هستند. انتخاب رقم باید با توجه به نیاز بازار، آفات و بیماری­ های منطقه توجه کرد.

طبقه بندی نشاء

سه نوع نشاء برای کشت با نشاء کارها تولید می­ شود. سینی­ های نشاء ممکن است دارای ابعاد مختلف (0 تا 800 سلولی باشند)

1. نشاهای با ریشه ­های لخت(بدون خاک)
2. نشاهای حاصل از سینی ­های نشاء و نشا­های گلدانی
3. نشاهای با ریشه لخت که مستقیم از خزانه به زمین اصلی انتقال می ­یابند(بدون هیج خاک یا موارد مشابه)

ماده اصلی بستر کاشت را پیت تشکیل داده و ممکن است با مواد مختلف دیگر مخلوط شوند. مخلوط 50 درصد کوکوپیت و 50 درصد پرلیت و همچین 30 درصد پیت ماس و 70 درصد کوکوپیت از جمله­ بستر­های متداول در این زمینه هستند.

برنامه ریزی آبیاری با توجه به مراحل رشد

نوع بافت خاک نقش مهمی در تعداد آبیاری دارد. طبیعتاً خاک­ های با بافت سبک دفعات آبیاری زیادتر و آبیاری سبک انجام می­ شوند. در خاک­های سنگین دفعات آبیاری کمتر و آبیاری سنگین­ تر انجام می ­شود. کم آبیاری موجب کاهش عملکرد، کاهش سرعت فتوسنتز، کاهش مقدار گل، کوچک شدن میوه ­ها، عقیم شدن گل­ها، کوچک شدن گیاه و کاهش کیفیت می­ شود. آبیاری بیش از اندازه نیز موجب، توسعه بیماری­ های ریشه و پژمردگی گیاه شود.

مراحل رشد

استقرار گیاه: این مرحله می ­تواند تا 2 هفته به طول انجامد. در این مرحله گیاه در خاک مستقر شده و رشد فعال خود را آغاز می­ کند.

رشد زایشی: این مرحله با شروع گل و میوه ­دهی شروع می­ شود، مقدار آب مصرفی دو برابر مقدار مرحله قبل است.

تشکیل کامل میوه ­ها: در این مرحله نیاز آبی گیاه به حداکثر مقدار خود در طول دوره رشد می­رسد.

رسیدگی و برداشت: در این حالت گیاه بیشترین حجم شاخه و برگ و میوه را داراست. با نزدیک شدن به مرحله برداشت مقدار آب مصرفی به تدریج کاهش می­یابد.

انواع آبیاری

آبیاری بارانی: به شرط به موقع وکامل بودن برای جلوگیری از اثرات سرما نیز سامانه موثری است. در این حالت در هر دور پاشش مساحت دایره ­ای شکل مرطوب می ­شود. فاصله هر دو آبپاش نباید بیشتر از 60 درصد قطر این دایره باشد.

آبیاری قطره ­ای: این شیوه آبیاری همراه با خاک پوش پلاستیکی و یا بدون آن مورد استفاده کشاورزان فلفل کار قرار می­گیرد. کارایی بالای این شیوه (40 درصد آب کمتر از آبیاری بارانی) و مشکل کمتر علف­ های هرز از مزایای استفاده از آبیاری قطره ­ای محسوب می­ شود.

آماده سازی زمین

تحقیقات نشان داده کاشت فلفل بر روی بستر­های پشته ­ای مسطح، اگرچه نسبت به دماهای بالا حساس تر هستند اما عملکرد بالاتری نسبت به کشت مسطح دارند. این که از کشت بر روی بستر­های پشته­ ای مسطح استفاده شود یا نه به نوع خاک، شیوه آبیاری، شوری خاک و وضعیت زهکشی زمین بستگی دارد.

تراکم و آرایش گیاهی

تراکم مطلوب فلفل به عوامل زیادی مثل شرایط خاک، اندازه نشاء، اندازه نهایی گیاه در زمان رسیدگی، رطوبت خاک، مواد غذایی مصرفی، حاصلخیزی خاک و نوع مدیریت مزرعه بستگی دارد. با توجه به عوامل مختلف ممکن است تراکم فلفل دلمه ­ای از حداقل 18500 تا 35800 بوته در هکتار در نظر گرفته شود. فلفل ­های دلمه ­ای شیرین معمولا متراکم­تر از سایر انواع فلفل و به صورت دو ردیفه(جوی و پشته عریض) کاشت می ­شوند.

اختلالات فیزیولوژیک، آفات و بیماری­ های فلفل

اختلالات فیزیولوژیک:

1-ریزش گل ­ها و کاهش شکل گیری میوه

2-سوختگی گلگاه

3-نقطه- نقطه شدن فلفل

4-آفتاب سوختگی

بیماری­ ها

1. بیماری ویروسی پژمردگی خالدار گوجه فرنگی
2. بیماری ویروسی موزائیک خیار
3. بیماری ویروسی لکه ملایم فلفل
4. بیماری قارچی ریشه و طوقه فلفل
5. بیماری بوته میری و پوسیدگی ریشه
6. فوزاریوم ساقه و پوسیدگی میوه
7. پژمردگی باکتریایی

آفات

1. شته­ ها
2. کنه ­های عنکبوتی
3. کنه ­های پهن
4. مینوز برگ
5. تریپس­
6. کرم میوه گوجه فرنگی

علف ­های هرز

علف­ های هرز علاوه بر رقابت بر سر منابع نور، آب و غذا، می­ توانند میزبان حشرات و بیماری های مضر باشند. در صورت آلودگی شدید به علف ­هرز و عدم کنترل آن­ها عملکرد 50 درصد و حتی بیشتر کاهش پیدا می ­کند.  علف­ های هرز تابستانه از جمله خرفه، اویارسلام زرد، اویار سلام ارغوانی و گراس­ های یک ساله از جمله مهمترین علف ­های هرز مزراع فلفل محسوب می­ شوند. استفاده از بذر یا نشاء عاری از علف ­هرز، رعایت فاصله ردیف، تهیه بستر کشت مناسب و رعایت تناوب زراعی از جمله اقدامات اولیه برای کنترل علف­ های هرز هستند.

برداشت

میوه ­های فلفل در مراحل مختلف رسیدگی برداشت و مصرف می­ شوند. انتخاب یک مرحله مناسب برای برداشت عاملی کلیدی برای تعیین کیفیت میوه و بازار پسندی است. تغییر در رنگ میوه، مواد جامد محلول در میوه و سفتی بافت میوه می­ تواند شاخص خوبی برای تعیین مرحله رسیدگی فلفل شیرین باشد. توجه میزان کلسیم موجود در خاک، برای جلوگیری از پوسیدگی میوه­ ها در زمان برداشت دیر هنگام بسیار ضروری است.

میوه ­های برداشت شده در مرحله سوم، بیشترین میزان غلظت اسیدآسکوربیک و فنل کل  را در مقایسه با اولین برداشت دارند. میوه­ هایی که در مرحله دوم برداشت می­ شوند، بیشترین غلظت قند محلول را دارا هستند. زمان برداشت معمولاً با توجه به رنگ فلفل که مورد نیاز بازار است تعیین می ­شود. فلفل دلمه ­ای در حقیقت به صورت نارس و در حالتی که کاملاً سبز، براق و مستحکم است برداشت می­ شود.