پرورش فلفل گلخانه ای : 3 مرحله کاشت، داشت و برداشت

پرورش فلفل گلخانه ای روشی کارآمد برای تولید محصول با کیفیت و عملکرد بالا به شمار می‌رود. فلفل (Capsicum spp.) از خانواده Solanaceae یکی از مهم‌ترین گیاهان گلخانه‌ای است که از نظر غذایی و اقتصادی ارزش بالایی دارد. این گیاه سرشار از عناصر معدنی به ویژه پتاسیم و ویتامین‌ها است. مصرف ۱۰۰ گرم فلفل می‌تواند ۱۰۰٪ نیاز روزانه فرد به ویتامین C را تأمین کند. قاره آسیا با تولید ۷۵٪ از کل فلفل سبز جهان، پیشتاز تولید این محصول است.

گیاهشناسی

فلفل از نظر گیاهشناسی گیاهی روز کوتاه و خودگشن بوده و گل دهی و تشکیل اولیه میوه در روز­های کوتاه انجام می­شود. فلفل گیاهی چند ساله و چوبی است؛ که به صورت یک ساله در نواحی معتدل کشت می­ شود. بیشتر گونه­ ها ارتفاعی معادل 60 تا 120 سانتی­متر دارند. عمق ریشه در خاک­ های سبک ممکن است به 90 متر نیز برسد؛ اما ریشه­ های متراکم در عمق 60 سانتی ­متری زیر طوقه گسترش می ­یابند. برگ­ های گیاه به شکل تخم مرغی تا کشیده و سطح آنها مسطح و بدون کرک است. برگ ­ها به صورت متناوب روی ساقه قرار دارند و در انواع فلفل شیرین نسبت به فلفل ­های تند بزرگ­تر هستند.

تندی و طعم فلفل

تندی فلفل به دلیل یک نوع ماده به نام کپسایسین است. کپسایسین تقریباً بی طعم و بی­ بو است و از نظر فیزیولوژیک به عنوان یک ماده سوزش آور شناخته می­ شود. مقدار تندی فلفل با واحدی به نام اسکویل حرارتی سنجیده می ­شود که در فلفل شیرین مقدار آن صفر و در برخی فلفل ­های خیلی تند به 80  هزار واحد می ­رسد. اگرچه این واحد مشخصه هر رقم محسوب می ­شود ولی شرایط  محیطی و مرحله رسیدگی بر آن موثر است. جدای از تندی عطر و طعم فلفل به حضور مقدار کمی از چند ماده معطر دیگر نیز وابسته است. این ترکیبات طعم دهنده در ارتباط با رنگ دانه ­های کارتنوئید هستند. ترکیبات طعم دهنده در بخش دیواره بیرونی میوه قرار دارند.

پرورش فلفل گلخانه ای:کاشت

ترجیح اکثر کشاورزان این است که فلفل را در گلخانه کشت و سپس نشا­ها را به زمین اصلی منتقل کنند. کاشت مستقیم بذر به دلیل گران بودن بذر هیبرید، کنترل علف­ های هرز و دشوار  و گران بودن تهیه بستر کاشت مناسب، مورد توجه کشاورزان نیست. همچنین بذر فلفل به دلیل کوچک بودن ممکن است در عمق مناسب قرار نگیرند و با آب شسته شوند.

تولید نشاء فلفل

تولید نشاء و انتقال آن به زمین اصلی، موجب کاهش بذر مصرفی، استقرار بهتر گیاه، عدم نیاز به تنک کردن و کاهش آب مورد نیاز برای جوانه زنی می­ شود. پرورش نشاء 40 تا 50 روز قبل از کاشت اصلی انجام می­ شود. تولید نشاء می­تواند داخل گلخانه یا تونل­ های پلاستیکی باشد. بعضی از کشاورزان بخشی از مزرعه را به تولید نشاء اختصاص می­ دهند که به دلیل عدم کنترل ناقص بیماری­ ها و عدم توانایی در کنترل دما کمتر مورد توجه است. نشاء فلفل نسبت به گیاهان دیگر، رشد کندی دارد و برای حمل و نقل راحت نیاز به یک فاصله زمانی 5 تا 7 هفته­ ای دارد. بهترین دما برای جوانه زنی بذر فلفل 26/5 درجه سانتی­گراد است. نوسانات دمایی باعث تاخیر در جوانه زنی می ­شود.

انتخاب رقم

ارقام بر اساس پتانسیل عملکرد، کیفیت، بازار پسندی، مقاومت به بیماری­ ها و طول دوره رشد متفاوت هستند. انتخاب رقم باید با توجه به نیاز بازار، آفات و بیماری­ های منطقه توجه کرد.

طبقه بندی نشاء

سه نوع نشاء برای کشت با نشاء کارها تولید می­ شود. سینی­ های نشاء ممکن است دارای ابعاد مختلف (0 تا 800 سلولی باشند)

1. نشاهای با ریشه ­های لخت(بدون خاک)
2. نشاهای حاصل از سینی ­های نشاء و نشا­های گلدانی
3. نشاهای با ریشه لخت که مستقیم از خزانه به زمین اصلی انتقال می ­یابند(بدون هیج خاک یا موارد مشابه)

ماده اصلی بستر کاشت را پیت تشکیل داده و ممکن است با مواد مختلف دیگر مخلوط شوند. مخلوط 50 درصد کوکوپیت و 50 درصد پرلیت و همچین 30 درصد پیت ماس و 70 درصد کوکوپیت از جمله­ بستر­های متداول در این زمینه هستند.

آماده‌سازی زمین

کاشت بر روی بسترهای پشته‌ای مسطح معمولاً عملکرد بالاتری نسبت به بسترهای مسطح دارد، اما حساسیت به دماهای بالا بیشتر است. انتخاب نوع بستر به بافت خاک، شوری و وضعیت زهکشی بستگی دارد.

تراکم و آرایش گیاهی

تراکم مطلوب فلفل به عوامل مختلفی از جمله اندازه نشاء، حاصلخیزی خاک، رطوبت و نوع مدیریت مزرعه وابسته است. تراکم فلفل دلمه‌ای شیرین معمولاً بین ۱۸۵۰۰ تا ۳۵۸۰۰ بوته در هکتار و به صورت دو ردیفه (جوی و پشته عریض) کاشته می‌شود.

پرورش فلفل گلخانه ای: آبیاری و مدیریت کوددهی

انواع آبیاری

• آبیاری بارانی: مؤثر در مرطوب نگه داشتن خاک، به شرط به موقع و کامل بودن.
• آبیاری قطره‌ای: مصرف آب ۴۰٪ کمتر از بارانی و کنترل بهتر علف‌های هرز.

برنامه‌ریزی آبیاری

کم‌آبیاری موجب کاهش عملکرد، کاهش سرعت فتوسنتز، کوچک شدن میوه و عقیم شدن گل‌ها می‌شود. آبیاری بیش از حد نیز باعث توسعه بیماری‌های ریشه و پژمردگی گیاه می‌گردد.

مدیریت کوددهی

افزودن آهک ۲ تا ۳ ماه قبل از نصب خاک‌پوش، و کودهای پایه (فسفر، پتاسیم و نیتروژن) قبل از کاشت ضروری است. مقدار عناصر غذایی باید بر اساس آزمون خاک و برگ تعیین شود.

مراحل رشد فلفل

1. استقرار گیاه: تثبیت گیاه در خاک، تا ۲ هفته
2. مرحله رشد زایشی: شروع گل‌دهی و میوه‌دهی، نیاز آبی دو برابر
3. مرحله تشکیل میوه: نیاز آبی حداکثر
4. مرحله رسیدگی و برداشت: بیشترین حجم شاخه، برگ و میوه، کاهش تدریجی آب‌دهی

پرورش فلفل گلخانه ای: کنترل آفات، بیماری‌ها و علف‌های هرز

اختلالات فیزیولوژیک

• ریزش گل‌ها و کاهش شکل‌گیری میوه
• سوختگی گلگاه
• آفتاب‌سوختگی و نقطه‌نقطه شدن میوه

بیماری‌ها

• ویروسی: پژمردگی خالدار گوجه، موزائیک خیار، لکه ملایم فلفل
• قارچی: ریشه و طوقه فلفل، فوزاریوم ساقه و پوسیدگی میوه
• باکتریایی: پژمردگی

آفات

• شته‌ها، کنه‌های عنکبوتی و پهن
• مینوز برگ، تریپس‌ها و کرم میوه

علف‌های هرز

علف‌های هرز تابستانه و یک‌ساله می‌توانند بیش از ۵۰٪ عملکرد را کاهش دهند. کنترل با رعایت فاصله ردیف، تناوب زراعی و استفاده از نشاء عاری از علف‌های هرز انجام می‌شود.

پرورش فلفل گلخانه ای: مرحله برداشت

میوه‌ها در مراحل مختلف رسیدگی برداشت می‌شوند:

• مرحله اول (نارس): سبز، براق و سفت
• مرحله دوم: بیشترین غلظت قند محلول
• مرحله سوم (رسیده): بیشترین غلظت اسید آسکوربیک و فنل کل

زمان برداشت بر اساس رنگ و نیاز بازار تعیین می‌شود. توجه به میزان کلسیم خاک برای جلوگیری از پوسیدگی میوه‌ها در برداشت دیرهنگام ضروری است.

جمع‌بندی

پرورش فلفل گلخانه‌ای با رعایت دقیق مراحل کاشت، داشت و برداشت، مدیریت آبیاری و کوددهی، تراکم مناسب و کنترل آفات و بیماری‌ها، کلید دستیابی به عملکرد بالا و کیفیت مطلوب محصول است. استفاده از روش‌های علمی و اصولی، موفقیت در تولید پایدار فلفل گلخانه‌ای را تضمین می‌کند.

برای آشنایی با مراحل کاشت، داشت و برداشت خیار گلخانه ای و گوجه فرنگی گلخانه ای میتوانید به این مقالات مراجعه کنید.