بور جزء عناصر كم مصرف ضروري قرار ميگيرد و کمبود آن، بعد از آهن و روی خسارت زیادی بر تولید محصولات کشاورزی میگذارد. غلظت عنصر بور در گیاهان و همچنین خاکهای مختلف متفاوت است و زمانی که غلظت آن در گیاه از 15 پیپی ام کمتر شود، علائم کمبود ظاهر میشود. عنصر بور در خاک به فرمهای اصلی کانیهای اولیه جذب سطحی شده در روی رس و اکسیدهای آهن و آلومینیم، ترکیب با مواد آلی و اسید بوریک در محلول خاک دیده میشود. خاکهایی با بافت درشت و زهکشی مناسب مقادیر بور کمتری دارند و در صورت کمبود مواد آلی، تا 85 درصد بور در این خاکها آبشویی میشود. در این خاکها افزودن مواد آلی موجب افزایش حلالیت و قابلیت دسترسی این عنصر برای گیاهان میشود. در pH قلیایی نیز دسترسی به بور کاهش مییابد.
علائم کمبود بور
نقش بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی عنصر بور، نسبت به دیگر عناصر کم مصرف کمتر شناخته شده است. مقادیر زیادی از عنصر بور در دیواره سلولی یافت میشود. چون بورات B(OH)3 تمایل دارد با ساکاریدهای دیواره سلولی که گروهای هیدروکسیل مجاور دارند؛ تشکیل استرهای پایدار بدهد. ساختار دیوارههای اولیه سلولهایی که با کمبود بور مواجه باشند حالت غیر طبیعی دارد. عنصر بور برای سنتز پروتئین، تشکیل بذر و دیواره سلولی، جوانه زنی دانه گرده و رشد لوله گرده ضروری است. علائم کمبود این عنصر در گیاه به صورت زرد شدن برگها و فواصل بین رگبرگها، پیچیدگی رو به پایین نوک برگها، تاب خوردگی برگها، مردگی بافت نوک برگها، تاخیر در گلدهی، تعداد کمتر غلاف و اندازه کوچکتر آنها میشود.
یکی دیگر از واکنشهای سریع به کمبود بور، توقف تقسیم و طویل شدن سلول در ریشههای اولیه و ثانویه است. این موضوع موجب میشود ریشهها ظاهری پرپشت و بوتهای شکل داشته باشند. تقسیم سلولی در نوک شاخهها و برگهای جوان نیز متوقف شده و نکروز مریستمها را در پی خواهد داشت.
چغندرقند در مقایسه با محصولات دیگر نیاز بالایی به بور دارد. عنصر بور در تولید و انتقال قندها به ریشههای فعال و در حال رشد چغندرقند نقش زیادی دارد و در صورتی که تامین نشود عملکرد و کیفیت ریشه بسیار پایین خواهد بود. همچنین نتایج آزمایشات نشان داده کاربرد عنصر بور در دانههای روغنی همچون کتان، کلزا و کنجد موجب افزایش معنیدار عملکرد دانه گردیده است. کمبود بور در گیاه کرفس موجب تولید ساقههای بزرگ و رشد غیر طبیعی کرفس میشود که به ساقه معیوب معروف است.
توصیه کودهای ریز مغذی بر اساس نتایج آنالیز برگ
عناصر ریز مغذی همچون عنصر بور، در مقادیر کم مورد نیاز گیاه هستند اما نقش مهمی در فرایندهای زیستی گیاه دارند. در شرایط نامساعد، مثل شوری خاک و pH بالا این عناصر قابلیت جذب توسط گیاه را ندارند. در این شرایط تغذیه برگی روشی مناسب در مصرف و کاهش خطرات زیست محیطی کودهای شیمیایی است. مصرف بیش از اندازه عناصر موجب مسمومیت در گیاه میگردد. بنابراین تجزیه برگ در ارزیابی شرایط تغذیهای درختان برای عناصر غذایی متحرک در خاک و همچنین عناصر کم مصرف شاخص مناسبتری نسبت به تجزیه خاک است.
تجزیه برگ، به علت کمک در درك نقش عناصر غذایی در عملکرد محصول، تائیـد علائم ظاهري کمبود، تشخیص بین دو عنصر غذایی با علائم کمبود یـا سمیت مشابه، شناسایی عدم تعادل عناصر غذایی در فقدان علائم ظاهري که قابل رفع با یک عنصر غذایی نیستند مفید است. اگر زمان و روش نمونه برداري، آمادهسازي نمونهها و همچنین تجزیه برگها به درستی انجام شود. اطمینان از تجزیه شیمیایی، تفسیر دادهها، توصیه کودی و تنظیم برنامه کوددهی، درست و منطقی خواهد بود.
