اصلاح خاک ­های سدیمی

اصلاح خاک در شرایط کنونی کشاورزی ایران اهمیت ویژه‌ای دارد؛ زیرا به‌دلیل محدودیت منابع خاک حاصلخیز، کمبود آب متعارف، بروز خشکسالی و افزایش شوری، بخش بزرگی از اراضی زیرکشت کشور با مشکلات شوری و سدیمی بودن مواجه‌اند. در چنین وضعیتی، استفاده از منابع آب و خاک شور برای تولید محصولات کشاورزی و تأمین امنیت غذایی اجتناب‌ناپذیر است و به همین دلیل، بهره‌گیری از مواد اصلاح‌کننده خاک به‌عنوان راهکاری مؤثر برای حفظ حاصلخیزی و افزایش عملکرد محصولات ضرورت پیدا می‌کند.

اصلاح کننده ­های خاک

همه ترکیبات اصلاح کننده خاک دو خصوصیت دارند:

• حاوی کلسیم هستند.
• یا کلسیم را در خاک آزاد می­ کنند.

اصلاح خاک در شرایط زیر توصیه می­ شود:

1. مقدار سار(نسبت جذب سدیم) بالای 15 است.
2. مقدار سار بیشتر از 5 برابر شوری باشد(در این شرایط خاک نفوذ پذیری ندارد و آب نفوذ نمی­ کند).
3. ساختار خاک از نظر فیزیکی سنگین است(مجموع رس و سیلت بالای 70% است)

اصلاح کننده ­های خاک :گچ

بهترین اصلاح کننده گچ است اگر خصوصیات زیر را داشته باشد:

1. خلوص بالا : بیشتر از 40%
2. شیرین: شوری کمتر از 4
3. منیزیم پایین
4. آهک کمتر از 4%
5. قیمت مناسب

در گچ کشاورزی نسبت کلسیم به منیزیم باید بالاتر از 4 به 1 باشد. همچنین در گچ کشاورزی هرچه سنگ ریزه و قلوه سنگ کمتری داشته باشد، گچ مورد استفاده کیفیت بالاتری دارد. برای جایگزینی 1 میلی اکی والان سدیم با 1 میلی اکی والان کلسیم نیاز به 1720 کیلوگرم گچ در هکتار است.

اثرات اصلی گچ در در اصلاح خاک

کلسیم آزاد شده موجب:

1. جایگزینی با سدیم
2. کاهش اثرات سمیت سدیم و بور
3. تعدیل کمبود کلسیم در دراز مدت

مثال:

اگر 40 تن در هکتار گچ استفاده شود. با توجه به این نکته که میزان حلالیت گچ در آب 1 تا 5/1 گرم در لیتر باشد و میزان آبیاری 6000 متر مکعب باشد. در سال اول 6 تن از این آهک حل می­شود و باید بعد از 7 سال دوباره گچ بدهیم. اگر هر سال گچ به خاک اضافه شود یون­ های کلسیم با پتاسیم رقابت کرده و مانع جذب آن می­شوند و گزارش شده که در باغات پسته درصد پسته های خندان کاهش پیدا می­کند.

• اسید سولفوریک

اسید دو کار در خاک انجام می­دهد:

1. آهک را به گچ تبدیل می­کند.
2. با کاهش pH در بازه زمانی کوتاه(24 تا 36 ساعت) شرایط جذب عناصر را  در محیط ریشه فراهم می­کند.
3. نفوذ پذیری را بهبود می­ بخشد.

چه زمانی کاربرد اسید توصیه می­شود:

1. شور یا شور سدیمی بودن خاک در محیط ریشه
2. کافی بودن عناصر غذایی در خاک و پایین بودن غلظت آن در برگ(به دلایل مختلف)
3. نفوذ پذیری پایین خاک نسبت به آب

نکته: کاربرد اسید برای افزایش جذب عناصر بستگی به یک حد بحرانی از عناصر داخل خاک دارد

در طول فصل رشد چند نوبت می­توان از اسید سولفوریک استفاده کرد؟

1. نوبت آبیاری قبل از شروع سبز شدن درختان
2. نوبت آبیاری بعد از تشکیل و رشد اولیه میوه(ارزنی شدن)
3. نوبت آبیاری قبل از شروع پر شدن دانه(پر شدن مغز)

در مجموع 400  تا 600 لیتر اسید در هکتار در دو نوبت قابل توصیه است.

اثرات مطلوب اسید در فصل رشد در باغات پسته:

1. افزایش عملکرد درختان
2. بهبود کیفیت میوه(درصد خندانی و انس میوه )
3. بهبود صفات رویشی و زایشی
4. کاهش pH خاک
5. کاهش درصد آهک خاک
6. کاهش شوری خاک
7. کاهش نسبت جذب سدیم یا درصد صدیم تبادلی(SAR)
8. بهبود وضعیت برخی عناصر غذایی در خاک و برگ

اثرات نامطلوب کاربرد اسید سولفوریک

1. کاهش درصد ماده آلی و تنفس میکروبی خاک(عدد زیاد بزرگی نیست)

آیا کاربرد اسید سولفوریک اقتصادی است؟

نتایج نشان داده که کاربرد اسید در دو نوبت در سه نوع خاک(متوسط، سنگین و سبک) موجب افزایش سود خالص شده است.

برای آشنایی بیشتر با روش‌های آبشویی خاک‌های شور و سدیمی و همچنین نقش عناصر غذایی در کاهش تنش شوری گیاهان، می‌توانید به مقالات مرتبط در همین سایت مراجعه کنید.