کیا سم کارخانه تولید کود کشاورزی | کود کشاورزی ، سم کشاورزی
نویسنده: مرجان سعیدی نژاد 
نخل خرما یکی از محصولات استراتژیک و با ارزش غذایی و اقتصادی در کشور ما به شمار می‌رود. با وجود مقام سوم ایران در تولید جهانی خرما، عملکرد در بسیاری از نخلستان‌ها پایین‌تر از حد مطلوب است. یکی از دلایل اصلی این مسئله، عدم مدیریت صحیح تغذیه درختان نخل است. مدیریت تغذیه نخیلات شامل شناخت شرایط خاک، نیازهای غذایی درخت، زمان و نحوه صحیح کوددهی است که در صورت رعایت، می‌تواند موجب افزایش عملکرد و کیفیت میوه خرما شود.
چالش‌های اصلی تغذیه در نخلستان‌ها
نخلستان‌های کشور با مشکلات عمده‌ای در زمینه خاک و تغذیه روبه‌رو هستند. این چالش‌ها شامل موارد زیر است:
• کمبود ماده آلی خاک: بیش از ۸۰٪ نخلستان‌ها دارای کمتر از ۰/۵٪ ماده آلی هستند؛ در حالی که حد مطلوب آن بالای ۱٪ است.
• آهکی بودن خاک: موجب قفل شدن عناصر غذایی مانند آهن، روی و فسفر و کاهش جذب آن‌ها توسط گیاه می‌شود.
• شوری و قلیائیت بالا: این ویژگی‌ها توانایی جذب عناصر غذایی را کاهش داده و عملکرد نخل را محدود می‌کند.
• زهکشی ضعیف: باعث تجمع نمک‌ها و کمبود اکسیژن در ریشه‌ها می‌شود.
• کوددهی غیراصولی: بسیاری از کشاورزان بر اساس تجربه یا توان مالی کود مصرف می‌کنند، بدون توجه به آزمون خاک و نیاز واقعی درخت.
ساختار ریشه نخل خرما و اهمیت در محل کوددهی
نخل خرما ریشه اصلی ندارد و ریشه‌های آن از نوع افشان هستند که در چهار ناحیه عمقی گسترش می‌یابند. بیشترین تراکم ریشه در عمق ۲۵ تا ۱۵۰ سانتی‌متر و در محدوده سایه‌انداز درخت است.
بنابراین بهترین محل مصرف کود در لبه سایه‌انداز درخت و در عمق ۳۰ تا ۶۰ سانتی‌متری خاک است. کوددهی نزدیک به تنه درخت باعث کاهش اثربخشی آن می‌شود.
عناصر غذایی مورد نیاز نخل خرما
درخت خرما برای رشد و باردهی به بیش از ۱۶ عنصر غذایی نیاز دارد. این عناصر به دو دسته تقسیم می‌شوند:
• عناصر پرمصرف (ماکرو): نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و گوگرد.
• عناصر کم‌مصرف (میکرو): آهن، روی، منگنز، مس، بور و مولیبدن.
مهم‌ترین عناصر در عملکرد نخل، نیتروژن، فسفر و پتاسیم هستند که باید بر اساس سن درخت و آزمون خاک به‌صورت سالانه تأمین شوند.
تغذیه نخیلات بر اساس مراحل رشد
1-مرحله کاشت پاجوش یا نهال بافتی:
• مصرف ترکیبی از کود دامی پوسیده (۱۵ کیلوگرم)، گوگرد، گچ، فسفات و کودهای ازته و پتاسه به‌عنوان پایه‌کود ضروری است.
2. مرحله رشد رویشی (۳-۵ سال اول):
• تمرکز بر افزایش جوانه‌زنی و استقرار درخت.
• مصرف سالانه حدود ۲۶۰ گرم نیتروژن، ۲۴۰ گرم فسفر و ۵۱۰ گرم پتاسیم به ازای هر اصله نخل توصیه می‌شود.
3. مرحله باردهی (۵ سال به بعد):
• تأمین متعادل عناصر غذایی با تأکید بر پتاسیم جهت بهبود کیفیت میوه و نیتروژن برای رشد برگ‌ها.
• مصرف ۲۵۰ گرم نیتروژن، ۲۴۰ گرم فسفر و ۵۱۰ گرم پتاسیم در هر سال برای درختان بالغ.
منابع و روش‌های کوددهی مناسب
الف) کودهای آلی
• استفاده از کود دامی پوسیده در زمستان هر دو سال یک‌بار، برای افزایش ماده آلی و فعالیت میکروبی توصیه می‌شود.
• کشت یونجه یا گیاهان تثبیت‌کننده نیتروژن بین ردیف‌ها نیز پیشنهاد شده است.
ب) کودهای معدنی
• ترجیح استفاده از سولفات آمونیوم (در خاک‌های آهکی)، سوپرفسفات تریپل، و سولفات پتاسیم.
• منابع کلاته (مانند سکوسترین آهن، روی، مس و منگنز) برای تأمین ریزمغذی‌ها نیز توصیه می‌شوند.
اصلاح خاک‌های آهکی و قلیایی
برای کاهش قلیائیت خاک و افزایش جذب عناصر:
• گوگرد به‌همراه مایه تلقیح باکتری تیوباسیلوس استفاده شود.
• بهترین روش مصرف، مخلوط گوگرد و کود دامی در چاله‌هایی به عمق ۳۰ سانتی‌متر است.
• گوگرد باعث اسیدی‌تر شدن خاک و فعال شدن عناصر تثبیت‌شده می‌شود.
روش‌های کوددهی در نخلستان‌ها
1. پخش سطحی: ساده‌ترین روش، اما با هدررفت بالا.
2. چالکود: ایجاد چاله در سایه‌انداز درخت و افزودن کود، مناسب‌ترین روش برای نخلستان‌های سنتی و مدرن.
3. کودآبیاری (Fertigation): ترکیب کوددهی با آبیاری قطره‌ای، دقیق‌ترین و به‌صرفه‌ترین روش.
4. تغذیه برگی: مناسب برای شرایط کم‌آبی یا خاک‌های آهکی. محلول‌پاشی با کودهای میکرو در زمان گل‌دهی و تشکیل میوه بسیار مؤثر است.
5. تزریق تنه‌ای: در مواقع خاص و کمبود شدید، تزریق مستقیم کود به تنه نیز ممکن است.
زمان‌بندی مصرف کود
• کود دامی: زمستان (شروع فصل غیر فعال)
• نیتروژن: از بهمن تا اردیبهشت، به‌صورت تقسیط‌شده
• فسفر و پتاسیم: سه نوبت در سال، از بهمن تا مرداد
• ریزمغذی‌ها: همراه با کود آبیاری یا محلول‌پاشی در زمان گل‌دهی و رشد میوه
جمع‌بندی
مدیریت تغذیه نخیلات یک ضرورت برای پایداری تولید، ارتقای کیفیت و حفظ سلامت نخلستان‌ها است. با توجه به شرایط خاکی نخلستان‌های کشور، استفاده از روش‌های ترکیبی شامل آزمون خاک، مصرف به‌موقع کودهای آلی و معدنی، روش‌های بهینه کوددهی و زمان‌بندی مناسب، می‌توان بهره‌وری درختان خرما را به‌طور چشمگیری افزایش داد. نخلداران باید به‌جای روش‌های سنتی، به سوی تغذیه علمی و دقیق حرکت کنند تا از سرمایه‌گذاری خود حداکثر بازده را بگیرند.
