آمارنامه محصولات باغی: سطح زیر کشت و تولید پسته

سطح زیر کشت و تولید پسته یکی از شاخص‌های مهم در ارزیابی جایگاه این محصول ارزشمند در کشاورزی ایران است. پسته نه تنها به عنوان یک محصول باغی صادراتی شناخته می‌شود، بلکه سهم قابل‌توجهی در اشتغال‌زایی و ارزآوری کشور دارد. بررسی آمار سطح زیرکشت و میزان تولید، دید روشنی از روند توسعه باغ‌های پسته ارائه می‌دهد و به کشاورزان، سرمایه‌گذاران و تصمیم‌گیران کمک می‌کند تا برای افزایش بهره‌وری و مدیریت بهتر باغ‌ها، برنامه‌ریزی دقیقی داشته باشند.

پسته (Pistacia vera) یکی از قدیمی‌ترین خشکبار شناخته‌شده در جهان است که هزاران سال به دلیل طعم خاص، خواص تغذیه‌ای و اهمیت اقتصادی مورد کشت و مصرف قرار گرفته است. شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که پسته از حدود شش هزار سال قبل از میلاد در مناطقی از ایران و افغانستان امروزی مصرف می‌شده و بعدها به مدیترانه و دیگر مناطق جهان گسترش یافته است. از نظر میزان تولید ایران بیشترین سهم تولید پسته را در بین کشورهای آسیایی به خود اختصاص میدهد. آمریکا، ترکیه و چین به ترتیب در رتبه های بعد قرار می گیرند.

از دیدگاه تغذیه‌ای، پسته منبعی غنی از مواد مغذی است و ترکیبی متعادل از پروتئین، فیبر، چربی‌های سالم، ویتامین‌ها، مواد معدنی و ترکیبات آنتی‌اکسیدانی دارد. در هر ۱۰۰ گرم پسته خام حدود ۲۰ درصد پروتئین، ۱۰ درصد فیبر و نزدیک به ۴۵ درصد چربی وجود دارد که بخش عمده آن شامل اسیدهای چرب غیر اشباع (تک‌غیراشباع و چندغیراشباع) است و مقدار چربی اشباع آن پایین است. از نظر ریزمغذی‌ها، پسته سرشار از ویتامین B6، تیامین، پتاسیم، فسفر، منیزیم، مس، منگنز و ویتامین E است. همچنین ترکیبات کاروتنوئیدی مانند لوتئین و زآگزانتین و انواع ترکیبات فنولی و فلاونوئیدی در آن وجود دارد که به اثرات آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی پسته کمک می‌کنند.

مطالعات مختلف بالینی و اپیدمیولوژیک، فواید سلامتی مصرف پسته را تأیید کرده‌اند. به عنوان نمونه، مصرف منظم پسته با بهبود پروفایل چربی خون (کاهش کلسترول LDL و کلسترول اکسیدشده)، بهبود عملکرد عروق خونی از طریق اسید آمینه ال-آرژینین (که تولید نیتریک‌اکسید را تقویت می‌کند)، افزایش حساسیت به انسولین و کاهش قند خون ناشتا مرتبط دانسته شده است. این ویژگی‌ها نقش مؤثری در مدیریت دیابت و سندرم متابولیک دارند.

پسته همچنین جزو خشکبار کم‌کالری به شمار می‌رود. یک وعده ۲۸ گرمی (حدود ۴۹ دانه پسته) تقریباً ۱۶۰ کالری دارد که نسبت به بسیاری از مغزها کمتر است، زیرا چربی کل آن کمتر است. ترکیب پروتئین، فیبر و چربی‌های سالم در پسته باعث افزایش احساس سیری می‌شود و می‌تواند به کاهش مصرف خوراکی‌های پرکالری و کم‌ارزش کمک کند. علاوه بر سلامتی، پسته اهمیت اقتصادی و کشاورزی بالایی دارد. تولید جهانی پسته سالانه حدود یک میلیون تن است و سه کشور ایالات متحده، ایران و ترکیه نزدیک به ۸۸ درصد این تولید را به خود اختصاص می‌دهند. درخت پسته گیاهی مقاوم و سازگار با شرایط نیمه‌خشک است و در آب‌وهوای دارای تابستان‌های طولانی و گرم و زمستان‌های سرد رشد خوبی دارد.

در کشورهایی مانند ایران، پسته یکی از مهم‌ترین محصولات صادراتی است و نقش بزرگی در اشتغال و درآمدزایی دارد. منطقه رفسنجان به‌ویژه به عنوان یکی از قطب‌های تولید پسته با کیفیت بالا شناخته می‌شود. از آنجا که درخت پسته طول عمر زیادی دارد و باردهی آن یک‌سال زیاد و سال بعد کمتر است، مدیریت صحیح باغ، آبیاری و برداشت برای حفظ عملکرد و کیفیت محصول اهمیت زیادی دارد. از نظر آشپزی نیز پسته به دلیل طعم و بافت خاص خود کاربرد فراوانی دارد

آمارنامه محصولات باغی: سطح زیر کشت و تولید پسته به تفکیک استان

برای مشاهده سایر آمارنامه ها در بخش زراعی و باغی به بخش آمارنامه محصولات کشاورزی مراجعه کنید.