
آفتابدهی یک روش مؤثر و کمهزینه برای ضدعفونی کردن بستر کاشت است که بر پایه استفاده از انرژی خورشیدی عمل میکند. در این روش، با پوشاندن سطح خاک به وسیله نایلون پلیاتیلن شفاف و نازک، انرژی گرمایی خورشید در زیر پوشش به دام میافتد. این گرما موجب افزایش دمای خاک و در نتیجه کاهش یا نابودی آفات، عوامل بیماریزای خاکزی و بذر علفهای هرز میشود.
شرایط و زمان اجرای آفتابدهی
این عملیات باید در گرمترین روزهای سال، به مدت حداقل ۴۵ روز انجام شود. در این شرایط، دمای زیر نایلون به حدود ۸۰ تا ۹۰ درجه سانتیگراد میرسد. اگر قبل از آفتابدهی، کود حیوانی به خاک افزوده و با آن مخلوط شود، دمای زیر نایلون حتی میتواند به حدود ۱۰۰ درجه سانتیگراد نیز برسد. استفاده از قارچکش در این فرآیند میتواند اثرگذاری آن را افزایش دهد.
مراحل اجرای آفتابدهی
- حذف بقایای گیاهی
در پایان فصل کشت، باقیمانده گیاهان و علفهای هرز باید به طور کامل جمعآوری و از گلخانه خارج شوند. این بقایا میتوانند منبع آلودگی و مانعی برای اجرای مؤثر عملیات آفتابدهی باشند. - تسطیح و کرتبندی خاک
خاک باید کاملاً نرم، یکنواخت و عاری از کلوخه باشد. کرتبندی باید متناسب با عرض نایلونهای پوششی انجام شود. - تأمین رطوبت کافی خاک
آبیاری غرقابی توصیه میشود تا رطوبت تا عمق ۵۰ تا ۷۰ سانتیمتری خاک نفوذ کند. رطوبت علاوه بر انتقال بهتر گرما به عمق خاک، باعث تحریک جوانهزنی بذر علفهای هرز و حساستر شدن عوامل بیماریزا در برابر گرما میشود. - پوشاندن خاک با نایلون شفاف
پوششهای پلیاتیلنی به دلیل خاصیت آبگریزی، قطرات ریز آب در سطح داخلی خود ایجاد میکنند که بازتاب نور خورشید را تقویت کرده و باعث افزایش دمای خاک میشود. این پوشش نباید هیچ منفذی داشته باشد و باید لبههای آن کاملاً با خاک پوشانده شود. - مدت زمان اجرای آفتابدهی
تأثیرگذاری فرآیند رابطه مستقیمی با طول دوره آفتابدهی دارد. بهترین نتیجه در روزهای بلند، با هوای گرم، آسمان صاف و بدون وزش باد حاصل میشود. - ملاحظات پس از آفتابدهی
پس از اتمام دوره، پلاستیکها باید جمعآوری شوند. استفاده از کود دامی و مرغی خام یا استریلنشده ممنوع است و نباید خاک بستر دوباره شخم یا دیسک زده شود.
راهکارهای افزایش اثرگذاری آفتابدهی
- افزودن کود آلی نپوسیده
این کودها با تشدید فعالیتهای زیستی و افزایش حرارت در خاک، اثربخشی آفتابدهی را بیشتر کرده، حلالیت مواد آلی را بالا میبرند و به کاهش شوری کمک میکنند. - مصرف کود شیمیایی ازته
افزودن حدود ۱۰۰ کیلوگرم کود ازته در هر هکتار همزمان با دیسکزنی به تجزیه بهتر کود دامی و افزایش دمای خاک کمک میکند. - افزودن میکروارگانیسمهای مفید
با استفاده از ترکیبات بیولوژیک حاوی باکتریها و قارچهای سودمند، میتوان جمعیت ریزموجودات مفید خاک را تقویت کرد. - استفاده از سموم شیمیایی (در صورت آلودگی شدید)
در صورت وجود آلودگیهای شدید خاک به عوامل بیماریزا، استفاده از سموم شیمیایی از طریق تزریق زیر نایلون میتواند اثر آفتابدهی را بهطور قابلتوجهی افزایش دهد.
مزایای آفتابدهی خاک
- کاهش مصرف سموم در طول فصل رشد
- روشی سازگار با محیط زیست نسبت به سایر روشهای ضدعفونی
- هزینه کمتر در مقایسه با سایر روشها
- افزایش جمعیت میکروارگانیسمهای مفید خاک
- کاهش نیاز به مصرف کودهای شیمیایی در بلندمدت
- امکان تولید محصولات سالم و ارگانیک، همراستا با برنامههای مدیریت تلفیقی آفات